نهاد ریاست جمهوری قرقیزستان رسماً به ساختمان جدیدی در بیشکک منتقل و مراسم افتتاحیه رسمی در آستانه روز استقلال کشور برگزار شد. این بزرگترین جابجایی رئیس‌جمهور قرقیزستان در تاریخ استقلال آن است. علاوه بر دفتر، رئیس‌جمهور اقامتگاه دارد که با خانواده خود در آن زندگی می‌کند. تا امروز تنها دو ساختمان در بیشکک وجود داشت که رئیس‌جمهور، پارلمان و دولت در آن کار می‌کردند. هر دو در دوره شوروی ساخته شده‌اند.

اینتیماق ماناس اردو

در طول سالیان متمادی عبارت «طبقه هفتم» به اصطلاحی تبدیل شده بود که مرکز تصمیم‌گیری‌های سرنوشت‌ساز برای دولت در قرقیزستان است. هر رئیس‌جمهور جدید دفتر خود را در طبقه هفتم ساختمانی که معروف به «کاخ سفید» است، قرار می‌داد و کشور را از آنجا رهبری می‌کرد. اما این ساختمان و طبقه هفتم آن پس از حوادث سال 2020 اهمیت خود را از دست داد. کشور به شکل ریاست جمهوری بازگشت و رهبر دولت «کاخ سفید» را به پارلمان کشور واگذار کرد و خود در «خانه دولت» در میدان کهنه مستقر شد.

گشایش ساختمان جدید ریاست جمهوری در ۹ شهریور برگزار شد. ساخت آن بیش از دو سال پیش آغاز گردید و خود رئیس‌جمهور فعلی در مراسم کلنگ‌زنی آن شرکت کرده بود.

در اکتبر 2023، جباروف از مردم درخواست کرد تا در انتخاب نام رسمی ساختمان کمک کنند. بعداً رئیس‌جمهور از فعال بودن بحث خبر داد و ظرف یک هفته 108 پیشنهاد دریافت شد و در نهایت گزینه «اینتیماق ماناس اردو» انتخاب شد. واژه «اردو» به معنای «مقر خان»، «قصر خان» است.

کاخ جدید در محل هتل سابق «ایسیک‌کول» ساخته شده است. تخریب ساختمانی که در زمان شوروی ساخته و به یک بنای تاریخی معماری پایتخت تبدیل شده بود، بحث داغی را ایجاد کرد. منتقدان آن را تخریب یک بنای تاریخی می‌خواندند، اما حامیان رئیس‌جمهور می‌گفتند که هتل خراب شده است و از ساخت یک ساختمان جدید به جای آن حمایت می‌کردند.

ایشِن‌بای قادربیکوف، معمار شایسته قرقیزستان شوروی که در دهه 1990 ریاست وزارت ساخت و ساز و معماری کشور را بر عهده داشت، تخریب هتل «ایسیک‌کول» را وندالیسم خواند و گفت: «این هتل یک بنای تاریخی معماری بود که قبل از ظهور قرقیزستان مستقل ساخته شده بود. ما باید تاریخ خود را حفظ کنیم. تاریخ در معماری حفظ می‌شود. امروز ممکن است این بنا مورد پسند نباشد، اما 100 سال دیگر ممکن است به عنوان ارزشمندترین بنای معماری شناخته شود».

یِربول سلطان‌بایِف، دبیر مطبوعاتی ریاست جمهوری وقت گفت: «هتل از فهرست آثار تاریخی و فرهنگی بیشکک حذف شد. از آنجایی که این ساختمان سال‌هاست مورد استفاده قرار نگرفته، برای استفاده مناسب نیست».

همه وزرا در یک ساختمان خواهند بود

سوال نه تنها در مورد محل ساخت ساختمان جدید، بلکه در مورد ضرورت آن نیز مطرح شد. خود جباروف که همه را به صرفه‌جویی فرا می‌خواند، ساخت و ساز را آغاز کرد. لذا این اقدام باعث خرج میلیون‌ها و بحث و انتقاد در جامعه در مورد کاخ شد.

در سال 2022، حتی خبرگزاری ملی «خبر» از رئیس‌جمهور پرسید: «امروز چقدر به یک کاخ سفید جدید نیاز است؟ چرا در جایی که الان کار می‌کنید، نمی‌مانید؟»

صادر جباروف با بیان اینکه ساختمانی در حال ساخت است که برای مردم و نسل آینده باقی خواهد ماند، گفت: «ساخت آن بسیار به موقع است. جمعیت بیشکک و تعداد خودروها در حال افزایش است. ترافیک عظیمی در مرکز بیشکک وجود دارد. در گذشته ما می‌گفتیم در مسکو باید دو سه ساعت در ترافیک بایستید. اکنون بیشکک ما تقریباً تفاوتی ندارد. به همین دلیل است که ما نه تنها دفتر ریاست جمهوری، بلکه وزارتخانه‌ها را نیز جابه‌جا خواهیم کرد. همه وزارتخانه‌ها در یک ساختمان مستقر خواهند شد. به این ترتیب همه وزارتخانه‌ها و ارگان‌های دولتی را از مرکز به بالای شهر منتقل خواهیم کرد، به جز سازمان‌های انتظامی. دولت در این مورد نیز پول خرج نخواهد کرد».

صادر جباروف در مراسم گلنگ‌زنی ساخت اینتیماق ماناس اردو. 15 آوریل 2022

هنوز اطلاعات دقیقی از هزینه این پروژه در دست نیست. جباروف در همین گفتگو با بیان اینکه پاسخ این سوال پس از اتمام کار ساختمانی داده خواهد شد، اظهار داشت: «ارزش بازار این زمین بیش از 30 میلیون دلار است. خود این ساختمان در زمینی به مساحت حدود 25 هزار متر مربع ساخته می‌شود. این هزینه حدود 30 میلیون خواهد بود. هزینه بستگی به مواد مورد استفاده دارد. این موضوع تحت کنترل ریاست جمهوری است. پس از اتمام، ما هزینه دقیق ساخت و ساز را محاسبه خواهیم کرد. پس از آن همه چیز را می‌شمریم و تفاوت را می‌بینیم».

هزینه ساخت این ساختمان چقدر بوده است؟ در چه شرایطی ساخته شد؟ معمار کیست؟ هنوز اطلاعات رسمی و دقیقی در مورد این موضوعات وجود ندارد. بنابراین، مفروضات مختلفی مطرح می شود.

داستان بِکِشِف، نماینده مجلس کشور در کانال تلگرامی خود نوشت: «شما هنوز نمی‌دانید چقدر از بودجه برای ساخت و ساز شروع شده و چقدر برای برچیدن هتل «ایسیک‌کول» هزینه شده است، دچار حمله قلبی خواهید شد. به خاطر سلامتی شما، اطلاعات مربوط به هزینه‌های واقعی ساخت کاخ سفید محرمانه شده است. آسایش دستگاه دولتی و سود یک شرکت خصوصی بالاتر از منافع عمومی بود».

قانی‌بیک تومانبایِف، رئیس اداره امور ریاست جمهوری گفت که هر مبلغی که از بودجه دولتی تخصیص می‌یابد، کنترل می‌شود و ساختمان جدیدی که در بیشکک ساخته می‌شود 10 برابر ارزان‌تر از کاخ ریاست جمهوری در قزاقستان به ارزش 652 میلیون دلار است.

تاریخچه ساختمان‌های دولتی قرقیزستان

خانه دولت

خانه دولت یک ساختمان اداری سه طبقه واقع در میدان کهنه است. این میدان در سال 2020 به نام تورداقون اوسوبالیف، یک دولتمرد برجسته که ربع قرن رهبری کشور را بر عهده داشت، نامگذاری شد. این ساختمان که به یک بنای تاریخی و معماری با اهمیت ملی تبدیل شده است، در سال‌های 1950-1955 ساخته شده است. در سال 1965 ساخت و ساز اضافی انجام شد و ساختمان توسعه یافت. در زمان شوروی، این ساختمان اصلی بود که رهبری حزب کمونیست در آن قرار داشت. در اولین سال‌های پس از استقلال کشور، نمایندگان مجلس دوم، سوم و چهارم پارلمان در این ساختمان کار می‌کردند. بعد هم دفتر نخست وزیری و دستگاه دولتی اینجا قرار داشت. سران سابق کشور در این ساختمان کار نمی‌کردند. تنها رئیس‌جمهور فعلی که پس از وقایع سال 2020 به قدرت رسید، تصمیم گرفت در خانه دولت کار کند و نه در کاخ سفید که دفتر رئیس‌جمهور در آن قرار داشت.

کاخ سفید

ساختمان معروف به «کاخ سفید» شاهد حوادث خونینی بود که در آن ده‌ها نفر جان باختند. این بنا نیز در مرکز شهر بیشکک، در کنار میدان آلاتو واقع شده است. این ساختمان هفت طبقه که در سال ۱۹۸۵ به بهره‌برداری رسید، با سنگ مرمر سفید از تنگه چیچقان تزئین شده است. این ساختمان با مساحتی بالغ بر 15 هزار متر مربع به سبک مدرن ساخته شده و دارای بیش از 200 دفتر کار، یک سالن کنفرانس بزرگ برای 650 نفر و چندین سالن کوچک است. در اوایل دهه 1990، زمانی که قرقیزستان مستقل شد، این ساختمان محل نخستین مجلس بود که اعلامیه تاریخی استقلال دولتی قرقیزستان را تصویب کرد. بعداً نمایندگان به خانه دولت در میدان کهنه منتقل شدند. در یک طرف طبقه هفتم این ساختمان دفتر رئیس‌جمهور و در طرف دیگر آن دفتر نخست‌وزیر و در طبقات پایین ادارات، دستگاه‌ها و سایر خدمات آنها قرار داشت. اکنون پارلمان کشور در اینجا قرار دارد.

اقامتگاه آلا آرچا

اقامتگاه آلا آرچا، واقع در حومه بیشکک، نیز در دوران شوروی ساخته شده است. بعدها ساختمان‌های اضافی در آنجا ساخته شد. رهبری کشور به ریاست رئیس‌جمهور در این اقامتگاه زندگی می‌کند. تأمین مالی آن از بودجه دولتی امجام می‌شود. علاوه بر این، اقامتگاه‌های دولتی در شهرهای اوش و چولپون آتا وجود دارد که رهبران کشور می‌توانند در طول سفرهای کاری در آنجا اقامت کنند.